«Λάθη στη χρήση της γλώσσας μας»

Μια από τις μανίες μου – και είναι αρκετές… - είναι να ακούω πολύ ραδιόφωνο! Συνέχεια. Πρωί, μεσημέρι, βράδυ. Μια άλλη είναι να επισημαίνω λάθη στη χρήση των ελληνικών, ιδίως από τους «παντογνώστες» των μέσων ενημέρωσης. Η πρώτη μανία είναι μάλλον γονιδιακής προέλευσης ενώ για την δεύτερη ευθύνεται κατά πολύ η φιλόλογός μου στις δύο πρώτες τάξεις του Γυμνασίου, η καθηγήτρια Ιωάννα Παπαζαφείρη.



Η Ιωάννα Παπαζαφείρη ήταν «θερμός κήρυκας της ιδέας του δημοτικισμού» όπως διαβάζω στο εσώφυλλο του βιβλίου*, τον τίτλο του οποίου δανείστηκα για αυτό μου το σημείωμα. Και λέω ήταν γιατί νομίζω ότι την κουράσαμε τόσο πολύ με τα λάθη μας που μας βαρέθηκε και μας άφησε εδώ και κάμποσο καιρό. Όχι πως εκεί που είναι τώρα δεν θα συνεχίζει να διαφωνεί ζωηρά με τον καθηγητή Ιωάννη Ξηροτύρη, μόνο που εγώ δεν μπορώ πλέον να διαβάζω αυτές τις συζητήσεις μέσα από τις στήλες της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ.


Θυμάμαι όμως καθημερινά τη Δασκάλα μου εξαιτίας των μαργαριταριών που ακούω στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση ή διαβάζω στις εφημερίδες. Το Διαδίκτυο είναι ξεχωριστή περίπτωση και δεν θα το χρησιμοποιούσα για να αντλήσω «γλωσσικά ολισθήματα» παρά μόνον για να αναφερθώ στα υβριδικά greeklish που έχουν κυριεύσει αυτό το χώρο. Αυτό όμως είναι θέμα που αξίζει ιδιαίτερη μνεία και δεν είναι της παρούσης.


Ένα από τα «μαργαριτάρια» που με ενοχλούν απίστευτα είναι η λέξη άμεσα και η επίμονη καθημερινή χρήση της από τους πάντες πλέον στη θέση της λέξης αμέσως! Εξηγώ στους μαθητές μου το λάθος, με ακούν με δυσπιστία και αντικρούουν λέγοντας «μα το λένε όλοι!». Και έχουν δίκιο, δυστυχώς. Το μόνο κέρδος είναι ότι δεν κάνουν το λάθος αυτό όταν μιλούν σε μένα. Κάτι είναι κι αυτό….


Κάτι άλλο που ακούμε συχνά-πυκνά τον τελευταίο καιρό και δεν παραλείπει να με εξοργίζει είναι αυτά που διαρρέουν όχι μόνα τους όπως θα έπρεπε, αν είχαν λίγο φιλότιμο, μιας και το ρήμα είναι αμετάβατο! Όχι! Κάθονται και τα…. «διαρρέουν» κύκλοι προσκείμενοι στα κόμματα, στον Πρωθυπουργό, πηγές αμφιβόλου καθαρότητας (γλωσσικής, σίγουρα…) και πάει λέγοντας. Προσέξτε πόσο συχνά χρησιμοποιείται λανθασμένα αυτό το ρήμα και θα καταλάβετε τι εννοώ.


Παρακολουθείτε τηλεοπτικές συζητήσεις «στρογγυλής τραπέζης»; ‘Όχι; Μα γιατί; Έχουν τεράστιο γλωσσολογικό ενδιαφέρον. Τα λάθη που προανέφερα πρωταγωνιστούν. Όπως επίσης και η λέξη όπου η οποία τον τελευταίο καιρό χρησιμοποιείται κατά κόρον από όλους τους συμμετέχοντες. Τείνει ή έχει ήδη αντικαταστήσει όλες τις αναφορικές αντωνυμίες καθώς και το αναφορικό μόριο που: «συναντήσαμε τον κ. Υπουργό όπου μας είπε….»


Δεν είμαι φιλόλογος αλλά θέλω να πιστεύω πως μιλώ σωστά τη μητρική μου γλώσσα και με ενοχλεί που άνθρωποι οι οποίοι την χρησιμοποιούν ως εργαλείο (που είναι) για τη δουλειά τους την κακομεταχειρίζονται και επηρεάζουν νέους κυρίως ακροατές και αναγνώστες μιας και πλασάρονται – δυστυχώς - σαν πρότυπα (που δεν είναι). Αυτό που με ενοχλεί όμως ιδιαίτερα είναι να ακούω συναδέλφους μου να κάνουν αυτά τα λάθη. Μπορεί να διδάσκουμε μια ξένη γλώσσα αλλά δεν θα έπρεπε να ομιλούμε σωστά και τη μητρική μας; Πιστεύω πως θα έπρεπε!


Θα κλείσω αυτό το σημείωμα με τα λόγια της καθηγήτριάς μου, της Ιωάννας Παπαζαφείρη, και την ελπίδα πως όσοι τα διαβάσουν θα σκεφτούν λίγο πριν π.χ. ζητήσουν κάτι άμεσα εννοώντας αμέσως!


Για τα λάθη που διαπράττονται στη χρήση της γλώσσας από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αλλά και στον τύπο έχουν ακουστεί πολλές σωστές διαμαρτυρίες, ώστε θα ήταν περιττό να προσθέσω κι εγώ τη δική μου πάνω σ' ένα αναμφισβήτητο γεγονός. Αν το καταπιάνομαι, είναι γιατί θέλω να σταθώ σε μερικά από κείνα τα λάθη που επαναλαμβάνονται, με την ελπίδα ότι όσοι αγαπούν τη γλώσσα μας και ενδιαφέρονται για την ποιότητά της θα θελήσουν να τα προσέξουν. Τα λέμε και τα γράφουμε, τα ακούμε και τα διαβάζουμε και το κακό συνεχίζεται. Ως πότε όμως; Ασύγγνωστη η αδιαφορία μερικών και σφαλερή η αντίληψη άλλων ότι τη μητρική του γλώσσα την ξέρει ο καθένας και επομένως τι να μπει στον κόπο και να αφιερώσει χρόνο στη μελέτη της. Τόσο οι μεν όσο και οι δε ζημιώνουν την εξέλιξη του γλωσσικού προβλήματος. Δε συμμεριζόμαστε τους υπερβολικούς φόβους των κινδυνολογούντων, όμως δεν είναι δυνατό και να μην αποδοκιμάσει κανείς τη στάση των αδιαφορούντων μπροστά σ' ένα ζήτημα πανεθνικής σημασίας. Η άγνοια και γενικά η μη τήρηση βασικών κανόνων της γραμματικής και της σύνταξης - φαινόμενο συνηθέστατο στις μέρες μας - ενέχει τον κίνδυνο να καθιερωθούν τα λανθασμένα. Ξέρουμε τη δύναμη της συνήθειας. Κι αντί μοιρολατρικά να παρακολουθούμε την κατάσταση, είναι πια καιρός να συνειδητοποιήσουμε το χρέος μας. Να μελετήσουμε και να κατακτήσουμε την εθνική μας γλώσσα σ' όλον της τον πλούτο. Προπάντων να φροντίζουμε να τη χειριζόμαστε σωστά. Σ' αυτόν τον σκοπό αποβλέπει η έκδοση του βιβλίου.


Ιωάννα Παπαζαφείρη


*«Λάθη στη χρήση της γλώσσας μας» , Εκδόσεις ΣΜΙΛΗ, Αθήνα 1992