«Τα εν οίκω εν δήμω»;;

«Μικρό παιδί σαν ήμουνα και πήγαινα σχολείο… » όπως λέει το παλιό, καλό τραγούδι του Νέου (τότε…) Κύματος, οι δάσκαλοί μου και οι γονείς μου με μάθαιναν να ξεχωρίζω, να ιεραρχώ και να διαχειρίζομαι καταστάσεις καθώς αυτές προέκυπταν στο διάβα μου. Ταυτόχρονα, μάθαινα να κρίνω, να αξιολογώ, να επιλέγω, να απορρίπτω. Δεξιότητες απαραίτητες για την πορεία μου στη ζωή γενικότερα και ειδικότερα στην κοινωνία στην οποία βρέθηκα να είμαι μέλος «άμα τη αφίξει μου».



Εικάζω – για να χρησιμοποιήσω μια λέξη που έχει γίνει πολύ του… συρμού τελευταία – πως κάτι τέτοιο με ανάλογες, αναγκαίες χωροχρονικές παραλλαγές συμβαίνει σε όλους τους ανθρώπους. Αυτός άλλωστε είναι ο ρόλος του γονιού και του δασκάλου σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του ταλαίπωρου πλανήτη μας: να καθοδηγεί και να διδάσκει.


Ο εκ μητρός παππούς μου συνήθιζε να εκφράζεται με ρητά και γνωμικά κάτι που προφανώς «πέρασε» σε μένα μέσω γονιδίων μιας και ήμουν πολύ μικρή όταν πέθανε. Ένα από τα αγαπημένα μου είναι και αυτό του τίτλου του παρόντος σημειώματος. Εμπέδωσα την έννοιά του πολύ μικρή όταν οι γονείς μου με μάθαιναν να μην κοινοποιώ έξωθεν συζητήσεις ή και καταστάσεις που αφορούσαν την οικογένεια. Μεγαλώνοντας και μαθαίνοντας να ξεχωρίζω τα «εν οίκω» και τα «εν δήμω» διαπίστωσα τη σημασία του να μην τα αναμιγνύω. Η διαπίστωση αυτή οδήγησε αργότερα σε συνειδητή επιλογή και ένθερμη υποστήριξη του ως άνω ρητού.


Οι Διαδικτυακές κοινότητες και συγκεκριμένα αυτή του Facebook με έχει κάνει πολλές φορές να σκεφτώ πόσο έχουν αμβλυνθεί τα όρια ανάμεσα στα «εν οίκω» και «εν δήμω» θέματα. Σαφώς είναι προσωπική επιλογή εκάστου μέλους της κοινότητας αυτής να θέτει τα δικά του όρια στο ποια θέματα κοινοποιεί και ποια όχι. Αυτό άλλωστε συμβαίνει σε όλους τους χώρους κοινωνικής συνεύρεσης και το Facebook είναι ένας από αυτούς.


Εδώ και αρκετά χρόνια δεν ξαφνιάζομαι ούτε σοκάρομαι από τις ενέργειες των συνανθρώπων μου. Πιστεύω πως ο κάθε άνθρωπος μπορεί να κάνει τα πάντα, κυριολεκτικά τα πάντα, αν παρουσιαστούν οι κατάλληλες συνθήκες και προϋποθέσεις. Ως εκ τούτου δεν «πέφτω από τα σύννεφα» πλέον όταν βλέπω κινήσεις που εγώ δεν θα έκανα μεν αλλά αυτό όμως δεν σημαίνει πως άλλοι δεν τις κάνουν. Και για να τις κάνουν έχουν σίγουρα κάποιους λόγους είτε προφανείς, όπως οι άνθρωποι που αποφασίζουν να πάρουν μέρος σε ένα τηλεοπτικό reality show για να κερδίσουν κάποιο χρηματικό ποσό, είτε λιγότερο προφανείς όταν το κίνητρο δεν είναι τόσο εύκολα διακριτό.


Όποιο και αν είναι το κίνητρο, το να δημοσιοποιεί κάποιος προσωπικές, οικογενειακές ή αυτές που συνήθως λέμε ιδιωτικές στιγμές μέσω της τηλεόρασης, του τύπου ή του Διαδικτύου είναι σαφέστατα μια αυστηρά προσωπική επιλογή του. Ίσως όχι πάντα κατανοητή αλλά σεβαστή; Η απορία μου προκύπτει από το σύγχρονο και παράδοξο φαινόμενο της μεγάλης ευαισθητοποίησης των συνανθρώπων μας που αφορά στα «ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα» τους ενώ την ίδια στιγμή οι ίδιοι τα κοινοποιούν με μεγάλη ευχέρεια και γενναιοδωρία!


Αναμφισβήτητα αυτό που ίσως εγώ θεωρώ προσωπικό ή ιδιωτικό για κάποιον άλλο να μην είναι. Επανέρχομαι λοιπόν στην ελαστική – και όχι πάντα διακριτή - οριοθέτηση των «εν οίκω» και «εν δήμω» θεμάτων και αναρωτιέμαι: αν σχολιάσω, γελάσω, ειρωνευτώ, κατακρίνω, διαδώσω κλπ. μια τέτοια δημοσιοποίηση κινδυνεύω να κατηγορηθώ για ασέβεια προς τα «ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα» συνανθρώπου μου; Η «λεπτομέρεια» ότι ο ίδιος μου τα «παρείχε» απλόχερα είναι δικαίωμά του; Η αντίδρασή μου σε αυτά δεν είναι δικαίωμά μου;


Δυσκολεύομαι να απαντήσω στα ερωτήματα αυτά. Θα ήθελα να είχα σπουδάσει ψυχολογία ώστε να μπορώ να κατανοήσω τους λόγους που οδηγούν τους συνανθρώπους μου να πιστεύουν – ή να νομίζουν – ότι τα ιδιωτικά τους θέματα ενδιαφέρουν και άλλους πέραν του οικογενειακού ή φιλικού / κοινωνικού τους κύκλου…. Εδώ βέβαια, έχουν πολύτιμο αρωγό τα απίστευτα μεσημεριανά τηλεοπτικά προγράμματα που έχουν «θησαυρίσει» μεγιστοποιώντας το ευτελές και αναγορεύοντας σε lifestyle – ενημέρωση την μέθοδο της… κλειδαρότρυπας!


Φυσικά ο τηλεοπτικός δέκτης συνοδεύεται από τηλεχειριστήριο που μου επιτρέπει να επιλέξω άλλο πρόγραμμα όταν αρνούμαι να παρακολουθώ ανθρώπους να «ξεγυμνώνονται» παντοιοτρόπως μπροστά στα μάτια μου. Και όλοι οι Διαδικτυακοί χώροι κοινωνικής συνεύρεσης ( του Facebook συμπεριλαμβανομένου ) παρέχουν εργαλεία επιλογής και διαλογής των πληροφοριών που εμφανίζονται στο δικό μου χώρο. Ευτυχώς!


Όμως εξακολουθώ να αναρωτιέμαι: έχουν γίνει πλέον τόσο ρευστά τα όρια του προσωπικού και ιδιωτικού ώστε το αρνητικό, αποτρεπτικό μόριο «μη» να εγκαταλείπει τόσο εύκολα το αγαπημένο μου ρητό; Εξ ου και τα σχόλια του τύπου «δεν τρέχει τίποτα!» «ε, και τι έγινε;» «δε βαριέσαι…» «χα,χα,χα… πλάκα έχει!» Έχει; Αναρωτιέμαι….